Các nghiên cứu về miễn dịch kháng ung thư vẫn đang tiếp tục phát triển, và có nhiều loại thuốc mới đang được thử nghiệm lâm sàng. Điều này mở ra nhiều cơ hội trong việc điều trị ung thư, đặc biệt là các loại ung thư khó điều trị trước đây.
Có lẽ nhiều người đã nghe đến phương pháp trị liệu Tế Bào CAR-T (Chimeric Antigen Receptor T-cell Therapy). Tế bào CAR-T là một phương pháp điều trị tiên tiến, trong đó các tế bào T của bệnh nhân được lấy ra khỏi cơ thể, biến đổi gen để nhận diện và tấn công các tế bào ung thư, sau đó được đưa trở lại cơ thể bệnh nhân. Phương pháp này đã chứng minh hiệu quả trong điều trị một số loại ung thư máu, bao gồm lymphoma và leukemia.
Gần đây, Các bệnh viện lớn như bệnh viện Seoul Asan, bệnh viện Sam Sung Seoul… của Hàn Quốc đang đẩy mạnh nghiên cứu về tế bào miễn dịch tự nhiên (NK cells) hứa hẹn sẽ mở ra một hướng đi mới trong điều trị ung thư hiệu quả hơn.
Hãy cùng Live Again tìm hiểu về tế bào miễn dịch tự nhiên (NK cells) và phương pháp trị liệu, cũng như thành quả nghiên cứu mới nhất của bệnh viện Seoul Asan về phương pháp này nhé.
I. Tế bào miễn dịch tự nhiên NK cells là gì?
Tế bào miễn dịch tự nhiên (Natural Killer cells, hay NK cells) là một loại tế bào trong hệ thống miễn dịch, có khả năng nhận diện và tiêu diệt các tế bào bị nhiễm virus hoặc các tế bào ung thư mà không cần phải kích hoạt qua các tín hiệu đặc hiệu như trong các tế bào T hay tế bào B. Chúng được gọi là “tự nhiên” vì khả năng nhận diện và tiêu diệt tế bào đích của chúng không cần sự phát triển hay “huấn luyện” trước.
NK cells có thể nhận diện các tế bào bị nhiễm virus hoặc các tế bào ung thư qua những thay đổi trên bề mặt tế bào, chẳng hạn như sự giảm biểu hiện của MHC class I (Major Histocompatibility Complex class I). Nhiều tế bào ung thư hoặc tế bào nhiễm virus sẽ giảm mức độ biểu hiện của MHC class I để tránh bị phát hiện bởi các tế bào T. Tuy nhiên, điều này lại làm tế bào trở thành mục tiêu cho NK cells, vì chúng không cần phải phụ thuộc vào sự nhận diện MHC.
Tế bào NK đã được nghiên cứu rộng rãi trong các liệu pháp điều trị ung thư nhờ vào khả năng tiêu diệt tế bào ung thư mà không cần phải “nhớ” các đặc tính của chúng, như các tế bào T. Những khả năng đặc biệt này giúp NK cells có thể tấn công các khối u mà không bị nhầm lẫn với các tế bào khỏe mạnh. Một số nghiên cứu hiện nay đang thử nghiệm việc tăng cường hoạt động của NK cells trong điều trị ung thư.
Liệu pháp tế bào NK:
-
- Liệu pháp tế bào NK là một phương pháp điều trị trong đó NK cells được thu thập từ bệnh nhân hoặc người hiến tặng, sau đó được “nuôi cấy” và tăng cường trong phòng thí nghiệm trước khi được tiêm trở lại vào cơ thể bệnh nhân để giúp tăng cường khả năng miễn dịch.
- Các tế bào NK cũng có thể được “chỉnh sửa gen” để cải thiện hiệu quả điều trị. Chẳng hạn, một số nghiên cứu đã chỉnh sửa gen của tế bào NK để chúng nhận diện và tiêu diệt các tế bào ung thư có biểu hiện đặc biệt, như tế bào ung thư vú hoặc tế bào ung thư máu.
Liệu pháp kết hợp:
-
- Kết hợp với các liệu pháp khác: Tế bào NK có thể được kết hợp với các phương pháp điều trị ung thư khác như inhibitor checkpoint (thuốc ức chế điểm kiểm soát miễn dịch) hoặc liệu pháp kháng thể đơn dòng. Các thuốc này giúp làm tăng hiệu quả của NK cells trong việc nhận diện và tấn công tế bào ung thư.
- Một số liệu pháp hiện nay đang nghiên cứu sử dụng các thụ thể CAR-NK (Chimeric Antigen Receptor NK cells), nơi NK cells được trang bị các thụ thể nhân tạo giúp chúng nhận diện các tế bào ung thư cụ thể và tấn công chúng.
II. Thành quả nghiên cứu của các giáo sư Bệnh viện Seoul Asan, Hàn Quốc
(Trái sang phải) Giáo sư Lee Kyu-hyung của Bệnh viện Asan Seoul, Nghiên cứu viên danh dự Choi In-pyo của Viện Nghiên cứu Công nghệ Sinh học Hàn Quốc, Giáo sư Cho Kwang-hyun của Khoa Kỹ thuật Sinh học và Khoa học Thần kinh KAIST
Nghiên cứu tại Bệnh viện Asan Seoul: Tế bào NK giúp giảm tiến triển bệnh
Nhóm nghiên cứu do Giáo sư Lee Kyu-hyung của Bệnh viện Asan Seoul, Nghiên cứu viên danh dự Choi In-pyo của Viện Nghiên cứu Công nghệ Sinh học Hàn Quốc (CEO của Ingenium Therapeutics), và Giáo sư Cho Kwang-hyun từ Khoa Kỹ thuật Sinh học và Khoa học Thần kinh KAIST dẫn đầu đã thực hiện thử nghiệm lâm sàng với những bệnh nhân mắc bệnh bạch cầu cấp tính và hội chứng rối loạn tạo máu, những người đã trải qua cấy ghép tủy xương từ cha mẹ hoặc con cái. Kết quả cho thấy nhóm bệnh nhân được điều trị bằng tế bào NK có tỉ lệ bệnh tiến triển thấp hơn khoảng 50% so với nhóm không được điều trị.
Nghiên cứu này đã được đăng tải trên tạp chí Leukemia, một tạp chí uy tín hàng đầu trong lĩnh vực ung thư máu, với chỉ số trích dẫn cao (12.897).
Ý nghĩa của nghiên cứu và kết quả lâm sàng
Nghiên cứu này chứng minh rằng, trong những bệnh nhân mắc bệnh máu khó chữa hoặc có nguy cơ cao, liệu pháp tế bào NK có thể là một phương án điều trị hiệu quả, mở ra một hướng đi mới trong điều trị ung thư máu. Mặc dù đã có một số nghiên cứu tương tự ở nước ngoài, nhưng đây là nghiên cứu đầu tiên áp dụng phương pháp ngẫu nhiên và có mức độ chứng cứ cao.
Nhóm nghiên cứu đã tiến hành thu nhận 76 bệnh nhân từ năm 2015 đến 2018. Tất cả các bệnh nhân đều mắc bệnh bạch cầu cấp tính hoặc hội chứng rối loạn tạo máu và đã được cấy ghép tủy xương từ người thân (cha mẹ hoặc con cái).
Thông tin chi tiết về thử nghiệm
Trong thử nghiệm, các bệnh nhân được chia thành hai nhóm: nhóm điều trị bằng tế bào NK (40 bệnh nhân) và nhóm đối chứng (36 bệnh nhân). Những bệnh nhân trong nhóm điều trị tế bào NK được tiêm tế bào NK lấy từ người hiến tủy xương trong 2-3 tuần sau khi cấy ghép. Các nhà nghiên cứu đã theo dõi sự thay đổi của hệ miễn dịch, đo lường các chỉ số như số lượng lympho bào trong máu và độ độc tế bào.
Kết quả quan sát trong vòng 30 tháng, tính đến tháng 9 năm 2020, cho thấy nhóm bệnh nhân điều trị bằng tế bào NK có tỉ lệ tiến triển bệnh là 35%, trong khi nhóm đối chứng là 61%, cho thấy sự khác biệt rõ rệt giữa hai nhóm.
Kết quả chi tiết và phân tích cơ chế hoạt động
Sau 3 tháng cấy ghép, nhóm nghiên cứu đã đo số lượng tế bào NK và tế bào T để kiểm tra mức độ phục hồi miễn dịch. Kết quả cho thấy nhóm bệnh nhân điều trị bằng tế bào NK có số lượng tế bào NK và tế bào T cao hơn lần lượt 1.8 lần và 2.6 lần so với nhóm không điều trị.
Đặc biệt, trong nhóm bệnh nhân khó điều trị, với tỷ lệ phản ứng thấp đối với điều trị truyền thống, nhóm điều trị tế bào NK có tỉ lệ hoàn toàn hồi phục là 77%, trong khi nhóm đối chứng chỉ có 52%.
Ngoài ra, nhóm nghiên cứu còn sử dụng kỹ thuật phân tích RNA tế bào đơn (single-cell RNA sequencing, scRNA-seq) để tìm hiểu cơ chế hoạt động của tế bào NK. Kết quả cho thấy số lượng tế bào NK nhớ (memory-like NK cells) trong nhóm điều trị cao gấp 34 lần so với nhóm đối chứng. Những tế bào NK nhớ này có khả năng kích thích sự phát triển của tế bào T CD8 nhớ, qua đó tăng cường hiệu quả chống ung thư.
Nhận xét và triển vọng tương lai
Giáo sư Lee Kyu-hyung từ Bệnh viện Asan Seoul cho biết: “Nghiên cứu này cho phép chúng tôi xác nhận hiệu quả của tế bào NK trong điều trị các bệnh máu khó chữa. Chúng tôi sẽ tiếp tục nghiên cứu phát triển các liệu pháp điều trị bằng tế bào NK cho những bệnh nhân không thể điều trị bằng các phương pháp hiện có.”
Nghiên cứu viên danh dự Choi In-pyo từ Viện Nghiên cứu Công nghệ Sinh học Hàn Quốc cũng cho biết: “Nghiên cứu này là một thử nghiệm lâm sàng giai đoạn 2 do các nhà nghiên cứu dẫn dắt. Hiện nay, chúng tôi đang chuẩn bị thử nghiệm lâm sàng giai đoạn 2 của liệu pháp tế bào NK tại ba cơ sở y tế trong nước đối với bệnh nhân bạch cầu cấp tính, với mục tiêu xin cấp phép có điều kiện cho thuốc tế bào NK.”
Nguồn: https://www.amc.seoul.kr/asan/depts/alumni/K/bbsDetail.do?menuId=4038&contentId=270712
