THUỐC PHÓNG XẠ: GIẢI ĐÁP CÂU HỎI VỀ AN TOÀN VÀ HIỆU QUẢ ĐIỀU TRỊ UNG THƯ
Điều trị ung thư bằng thuốc phóng xạ?!
I-ốt phóng xạ, Lutathera, Pluvicto… Câu hỏi và trả lời về điều trị bằng thuốc phóng xạ”
Giáo sư Ryu Jin-sook và Lee Dong-yoon, Trung tâm Teranostics, Bệnh viện Asan Seoul (Khoa Y học Hạt nhân)
Bệnh nhân đã phẫu thuật ung thư tuyến giáp chắc hẳn không còn xa lạ với thuật ngữ ‘Điều trị bằng I-ốt’.
Gần đây, trong điều trị, thuốc phóng xạ cho bệnh nhân ung thư di căn tuyến tiền liệt, còn được gọi là “Tên lửa phóng xạ”, cũng đã được sử dụng.
Tuy nhiên, thuật ngữ ‘phóng xạ’ vẫn còn lạ lẫm và khó giải thích, khiến nhiều người cảm thấy lo lắng.
Chúng tôi đã trò chuyện với Giáo sư Ryu Jin-sook và Lee Dong-yoon, Khoa Y học Hạt nhân, những người đã tiên phong trong việc tạo ra Trung tâm Teranostics đầu tiên tại Hàn Quốc, nơi thực hiện cả chẩn đoán và điều trị ung thư bằng thuốc phóng xạ, nhằm dẫn đầu trong điều trị ung thư hiện đại tại đất nước này.
Q1. Điều trị bằng thuốc phóng xạ là gì và từ khi nào được sử dụng?
Điều trị bằng thuốc phóng xạ bắt đầu được sử dụng vào những năm 1940 ở nước ngoài, khi I-ốt phóng xạ (I-ốt-131) được dùng lần đầu tiên để điều trị bệnh tuyến giáp. Tại Hàn Quốc, thuốc này được áp dụng lần đầu tiên cho bệnh nhân cường giáp vào năm 1959. Kể từ đó, nó đã được sử dụng chủ yếu cho điều trị cường giáp và ung thư tuyến giáp, và hiện nay cũng đóng vai trò quan trọng trong điều trị một số loại ung thư hiếm gặp khác.
Q2. Thuốc phóng xạ khác với thuốc thông thường như thế nào?
Điểm khác biệt lớn nhất giữa thuốc phóng xạ và thuốc thông thường là việc sử dụng một chất đặc biệt gọi là đồng vị phóng xạ trong quá trình điều trị. Đồng vị phóng xạ có chu kỳ bán rã (half-life) rất quan trọng, và thời gian sử dụng của thuốc bị giới hạn theo chu kỳ này, vì vậy cần phải sản xuất thuốc theo yêu cầu và tính toán chu kỳ bán rã sao cho phù hợp với ngày điều trị. Việc vận chuyển và xử lý thuốc phóng xạ phải được thực hiện bởi các chuyên gia làm việc trong các cơ sở có bảo vệ chống phóng xạ, và việc tiêm thuốc chỉ được thực hiện tại các cơ sở đã được cấp phép nghiêm ngặt.
Q3. Thuốc phóng xạ có nguy hiểm không?
Các thuốc phóng xạ đều được các bác sĩ chuyên khoa y học hạt nhân kiểm tra chỉ định và chống chỉ định cho từng loại thuốc, xác định liều lượng an toàn cho bệnh nhân, vì vậy vấn đề an toàn không phải là một mối lo ngại lớn. Phương pháp điều trị này chủ yếu được áp dụng cho những bệnh nhân ung thư giai đoạn tiến triển có di căn nhiều nơi, và thường ít gây tác dụng phụ hơn so với các phương pháp hóa trị khác.
Tuy nhiên, có thể xảy ra tác dụng phụ do sự phân phối không đặc hiệu của thuốc phóng xạ vào một số cơ quan bình thường trong cơ thể bệnh nhân, nên cần có sự quản lý chặt chẽ. Bên cạnh đó, do thuốc phóng xạ có thể còn tồn tại trong cơ thể bệnh nhân trong một thời gian sau điều trị, trong thời gian này cần giảm thiểu tiếp xúc với người xung quanh để hạn chế sự phơi nhiễm bức xạ không cần thiết cho người khác.
Q4. Thuốc phóng xạ phải đi đôi với chẩn đoán, tại sao chẩn đoán lại quan trọng?
Bệnh viện Asan Seoul đã thành lập và vận hành Trung tâm “Teranostics” đầu tiên tại Hàn Quốc. “Teranostics” là sự kết hợp của hai từ “Điều trị” (Therapy) và “Chẩn đoán” (Diagnostics), có nghĩa là chẩn đoán và điều trị đồng thời một mục tiêu cụ thể.
Để điều trị mục tiêu hiệu quả, việc kiểm tra liệu chất mục tiêu có biểu hiện đủ tại tế bào ung thư hay không là một quá trình chẩn đoán cần thiết. Để thực hiện điều này, các thuốc phóng xạ kết hợp với đồng vị phóng xạ chẩn đoán được sử dụng để xác nhận sự biểu hiện thông qua PET/CT (Chụp cắt lớp phát xạ positron). Sau đó, thuốc phóng xạ điều trị sẽ được sử dụng để điều trị. Quá trình này cần được thực hiện tại các cơ sở chuyên dụng có trang thiết bị chẩn đoán và cơ sở hạ tầng phù hợp để sử dụng thuốc phóng xạ chẩn đoán và theo dõi quá trình điều trị.
Q5. Có một số người gọi thuốc phóng xạ là “tên lửa phóng xạ”, tại sao lại có biệt danh này?
Thuốc phóng xạ được kết hợp với đồng vị phóng xạ điều trị và tiếp cận các tổn thương mục tiêu, sau đó phát ra bức xạ để tiêu diệt tế bào ung thư. Vì phương pháp này nhắm chính xác vào mục tiêu, nó đã được gọi là “tên lửa phóng xạ” với ý nghĩa nhắm trúng mục tiêu một cách chính xác.
